Μια σημαντική οικονομική συνιστώσα αποτελούν για τη χώρα μας -εκτός των άλλων- οι περίπου μισό εκατομμύριο Αλβανοί μετανάστες, με την οικονομική κρίση τα τελευταία χρόνια να έχει επιφέρει ιδιαίτερα σημαντικές αλλαγές στις τάξεις τους, οι οποίες αφορούν την έκρηξη της ανεργίας (σε ποσοστά της τάξης του 43%), τη σημαντική εσωτερική μετακίνησή τους προς την περιφέρεια για αναζήτηση εργασίας αλλά και μια κινητικότητα που έχει να κάνει με μια προσπάθεια επιστροφής στην Αλβανία ή μετακίνηση σε άλλες χώρες της ΕΕ.
Τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας και οι μειώσεις μισθών που αντιμετώπισαν οδήγησαν πολλούς από αυτούς πίσω στη χώρα τους. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Στατιστικής της Αλβανίας (INSTAT), καταγράφηκε στο διάστημα 2009-2013 η επιστροφή συνολικά 133.544 Αλβανών (98.414 άντρες και 35.130 γυναίκες) από χώρες της ΕΕ, με το 61% από αυτούς να προέρχονται από την Ελλάδα. Σε αυτούς που επιστρέφουν όμως από την Ελλάδα καταγράφεται μια κινητικότητα και φαίνεται ότι η επιστροφή τους στην Αλβανία έχει τα χαρακτηριστικά της προσωρινότητας.
Πριν από την κρίση το περίπου 1 εκατομμύριο μεταναστών στη χώρα μας παρήγαν το 2,6% του ΑΕΠ (2007) και πάνω από το μισό αυτού είχε να κάνει με τους Αλβανούς μετανάστες, οι οποίοι παρουσιάζουν μονιμότερα στοιχεία απασχόλησης σε σχέση με άλλες πληθυσμιακές ομάδες μεταναστών. Είναι χαρακτηριστικό επίσης το γεγονός ότι μέχρι τα πρώτα χρόνια της κρίσης περίπου 20.000 Αλβανοί είχαν ιδρύσει δικές τους επιχειρήσεις.
Μια έρευνα που ολοκληρώθηκε από τρεις Ελληνες συνεργάτες του Κέντρου για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιανατολική Ευρώπη και παρουσιάστηκε αυτές τις μέρες στη Θεσσαλονίκη (τους Ιωάννη Μάνο, Δώρα Παπαδοπούλου και Βασιλική Μακρυγιάννη) προσέγγισε και ανέδειξε με αρκετή πληρότητα σημαντικές πτυχές της αλβανικής μετανάστευσης στην Ελλάδα, συγκεντρώνοντας χρήσιμα στοιχεία, διατυπώνοντας παράλληλα αρκετά κρίσιμα και χρήσιμα συμπεράσματα.
Παρά τα όποια προβλήματα που μεγέθυνε η οικονομική κρίση, η έρευνα ανέδειξε σημαντικά στοιχεία προόδου σε ό,τι αφορά την ενσωμάτωση και την κοινωνική ένταξη των Αλβανών μεταναστών στην ελληνική κοινωνία αλλά και ζητήματα στα οποία η όποια λήψη μέριμνας θα μπορούσε να επιφέρει βελτιώσεις τόσο στη ζωή των ίδιων των μεταναστών όσο και στην ίδια την ελληνική κοινωνία, όπως σημειώνουν οι ερευνητές.
«Η παραμονή για πάνω από δύο δεκαετίες όσων ήλθαν ως ενήλικες στην Ελλάδα, η μακρόχρονη επαγγελματική τους δραστηριοποίηση, η ρύθμιση των διαδικασιών με τις οποίες πιστοποιείται η νόμιμη παρουσία τους (άδεια παραμονής, άδεια εργασίας, απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας), η δημιουργία οικογένειας και απογόνων, οι οποίοι φοιτούν ή έχουν φοιτήσει σε όλες τις βαθμίδες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος χαρακτηρίστηκαν τόσο από τους ίδιους τους μετανάστες όσο και από τους ανθρώπους που εργάζονται στους σχετικούς θεσμούς ως δείγματα ένταξης και ενσωμάτωσης», αναφέρουν.
 |
Οι Αλβανοί, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, αποτελούν τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα μεταναστών στη χώρα μας με 480.804 άτομα, ενώ στην Αττική καταγράφηκαν 193.521 Αλβανοί μετανάστες και ένας εξίσου μεγάλος αριθμός υπάρχει στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης.
Από τη συγκεκριμένη έρευνα και πλήθος μελετών προκύπτει ότι μεγαλύτερος αριθμός των Αλβανών οικονομικών μεταναστών επέλεξε την Ελλάδα και λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας αλλά και της αντίληψης που υπάρχει περί μιας ανεπτυγμένης χώρας-μέλους της ΕΕ. Και φαίνεται ότι επιλογή τους είναι η Ελλάδα ακόμη και τα τελευταία χρόνια, παρά την κρίση που υπάρχει από το 2009 και μετά, αφού μέχρι και το 2011 συνέχιζαν να έρχονται με ρυθμούς 50-70.000 τον χρόνο.
Τα τελευταία χρόνια έχει καταγραφεί μια αυξημένη κινητικότητα των Αλβανών μεταναστών προς τη χώρα καταγωγής τους, με έναν αριθμό να δοκιμάζει την επιστροφή. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Στατιστικής της Αλβανίας (INSTAT), καταγράφηκε στο διάστημα 2009-2013 η επιστροφή συνολικά 133.544 Αλβανών (98.414 άντρες και 35.130 γυναίκες) από χώρες της ΕΕ, με το 61% από αυτούς να προέρχονται από την Ελλάδα και το 32,7% από Ιταλία.
Οι περισσότεροι επιστρέφουν στον πρότερο τόπο όπου διέμεναν στην Αλβανία ή κατευθύνονται σε αστικά κέντρα, κυρίως στα Τίρανα, στον Αυλώνα, στο Ελμπασάν, στο Φιέρι και την Κορυτσά. Σε αυτούς που επιστρέφουν όμως από την Ελλάδα καταγράφεται μια κινητικότητα και φαίνεται η επιστροφή τους στην Αλβανία να έχει τα χαρακτηριστικά της προσωρινότητας.
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός που επέλεξαν να αναβάλουν τελικά την επιστροφή τους, από τη μία λόγω του βαθμού ένταξης στην ελληνική κοινωνία και από την άλλη λόγω της οικονομικής ύφεσης στην Αλβανία, όπου υπάρχει μεγάλη ανεργία, ενώ οι μισθοί είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα, συντριπτικά μικρότεροι από αυτούς της Ελλάδας της κρίσης.
«Υπάρχει μια διαρκής κυκλική μεταναστευτική πορεία, παρά μια παγιωμένη συνθήκη», όπως διαπιστώνει η έρευνα.
Στην Ευρώπη
Υπάρχει επίσης και μια κινητικότητα των Αλβανών μεταναστών προς τις χώρες της ΕΕ, η οποία όμως είναι δύσκολο να καταγραφεί. Τα τελευταία χρόνια ένα σημαντικό κομμάτι Αλβανών υπηκόων από αυτούς που είναι καταγεγραμμένοι στην Ελλάδα ταξιδεύει (παράτυπα) σε ευρωπαϊκές χώρες για εύρεση εργασίας. Η μετακίνηση αυτή δεν καταγράφεται και κατά συνέπεια δεν μπορεί να υπολογιστεί εύκολα το ποσοτικό μέγεθος εξαιτίας της ισχύος της συνθήκης του Σένγκεν και του μειωμένου ελέγχου στα σύνορα της ΕΕ.
Παράλληλα, όπως αναφέρεται, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός γυναικών που δεν καταγράφεται, καθώς έρχονται στη χώρα μας χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα, ακολουθώντας τους ήδη νομίμως διαμένοντες συζύγους τους.
Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα στοιχεία που καταγράφουν τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά αναφορικά με την εργασία των Αλβανών μεταναστών. Οι περισσότεροι από αυτούς μετανάστευσαν σε παραγωγική ηλικία και εντάχθηκαν στο εργατικό δυναμικό της Ελλάδας, με αποτέλεσμα το ποσοστό των απασχολούμενων Αλβανών μεταναστών να είναι ακόμη και υψηλότερο από το αντίστοιχο των Ελλήνων, βάσει οικονομικών στοιχείων του 2011.
«Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι το έτος 2011, εν μέσω οικονομικής κρίσης, οι Αλβανοί μετανάστες πλήττονταν από υψηλότερο ποσοστό ανεργίας απ’ ό,τι οι Ελληνες εργαζόμενοι, καταδεικνύεται η σημαντική παρουσία των Αλβανών στην αγορά εργασίας», επισημαίνουν οι ερευνητές.
Μοιράζουν τον χρόνο τους
Οι Αλβανοί μετανάστες είναι συμβασιούχοι, μισθωτοί και ιδιωτικοί υπάλληλοι. Πολλοί από αυτούς μάλιστα μοιράζουν τον χρόνο τους, το πρωί ως αμειβόμενοι εργαζόμενοι και το απόγευμα κάνοντας τις δικές τους δουλειές.
Ενα ποσοστό που αφορά κατά κύριο λόγο την πρώτη μεταναστευτική γενιά είναι αυτοαπασχολούμενοι. Η διαφοροποίηση των Αλβανών με τις άλλες μεταναστευτικές ομάδες έχει να κάνει κυρίως με τη σημαντική παρουσία μαθητών στα σχολεία, που αναδεικνύει την ύπαρξη μιας πολυπληθούς δεύτερης γενιάς, η οποία συμμετέχει με διαφορετικούς όρους στην αγορά εργασίας απ’ ό,τι η πρώτη.
ΡΙΖΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ
Η ανεργία στα αστικά κέντρα άνοιξε τον δρόμο για τα νησιά και την περιφέρεια
Το τρίπτυχο «γεωργία, οικοδομή, τουρισμός» περιγράφει τους κύριους τομείς απασχόλησης των Αλβανών μεταναστών και εξιστορεί τα στάδια της επαγγελματικής εξέλιξης και της κοινωνικοοικονομικής ανέλιξής τους κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής τους πορείας και της διαβίωσής τους στην Ελλάδα. Οι ίδιοι θεωρούν ως ανέλιξη, και, κατ’ επέκταση, ένδειξη ένταξης στην ελληνική κοινωνία, τη μετάβαση από τις χειρωνακτικές εργασίες σε αυτές που εμπεριέχουν παροχή υπηρεσιών και κατά συνέπεια κοινωνικές δεξιότητες και ικανότητες επικοινωνίας και διαπροσωπικής επαφής.
Στα χρόνια της κρίσης διαπιστώνεται σημαντική κινητικότητα-εκροή των Αλβανών μεταναστών από τα αστικά κέντρα, όπου τους έπληξε ιδιαίτερα η κρίση στον οικοδομικό τομέα προς την περιφέρεια για απασχόληση στον αγροτικό τομέα -εκτιμάται ότι το ένα τρίτο των Αλβανών ασχολείται στον αγροτικό και κτηνοτροφικό τομέα- αλλά και στον τουρισμό.
Τουρισμός
Κατευθύνθηκαν ιδιαίτερα σε νησιά, όπου είτε δραστηριοποιούνται στον τουρισμό είτε εξασκούν επαγγέλματα που υποβοήθησαν τη διατήρηση του τουρισμού σε υψηλά επίπεδα, όπως συντήρηση παραδοσιακών οικημάτων π.χ. στη Σαντορίνη και τη Μύκονο, ανακαίνιση και συντήρηση ξενοδοχειακών μονάδων, εργολαβικές υπηρεσίες κ.ά.
Ο γυναικείος επίσης πληθυσμός έχει συνδεθεί με επαγγέλματα στο τομέα των τουριστικών υπηρεσιών, όπως καθαριότητα σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια, υπηρεσίες σε εστιατόρια κ.ά. Αυτό πάντως που κατέγραψε η έρευνα είναι ότι η τρέχουσα οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα έχει επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τους Αλβανούς μετανάστες. Ανεργία, μείωση προσφοράς στην αγορά εργασίας, μείωση αμοιβών και κακοπληρωμές είναι κάποιες από τις βασικές επιπτώσεις που καταγράφηκαν.
Το γεγονός αυτό επιφέρει συνέπειες και σε ζητήματα ασφάλισης και ασφαλιστικών εισφορών που είναι σημαντικές τόσο για το ίδιο το ελληνικό κράτος όσο και τους μετανάστες. Το συνολικό ποσοστό της ανεργίας το 2013 ήταν κατά μέσο όρο στο 28% και επιμερίζονταν σε 24% για τους Ελληνες και σε 40,3% για τους αλλοδαπούς και σε ανάλογα επίπεδα για τους Αλβανούς μετανάστες. Κατά το διάστημα 2008-2013 ο αριθμός των ασφαλισμένων στο ΙΚΑ μειώθηκε κατά 13,6% για τους Ελληνες, αλλά ξεπέρασε το 43% για τους Αλβανούς.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΕΛΙΔΗΣ
